Карабин асынған сарбаздар күзететін саябақтың кіреберісінде Т-34-85 танкі тұр. Ол Екінші дүниежүзілік соғыстың ең жақсы танкісі саналған деседі. Бұл техника Павлодарда өндірілмеген, алайда оған құйылатын шойын құймасын осы қалада бұрынғы «Октябрь» зауыты шығарған.
Әрі қарай, саябаққа келуші оның үлкен аумағына кіреді, онда траншеялардың арасында қолында «қаруы» бар жауынгер-манекендер орналасқан. Егер танктен солға қарай жүрсеңіз, 37 мм жартылай автоматты 61-К зениттік зеңбірегіне (бірінші, басты суреттегі) шығамыз. Ол бес снарядтың кассетасымен зарядталып, әуе нысаналарын қағып кете алатын еді. Ғимаратқа жақын жерде 122 мм-лік М-30 гаубицасы орнатылған. Мұражай басшысының айтуынша, мұндай зеңбіректер соғыс кезінде Германия аумағында алғашқы оқ атқандардың бірі болған.
Әскери Даңқ мұражайының кіреберісінде бірегей экспонат бар - Кеңес Одағының Батыры, Павлодар облысының тумасы Махмет Қайырбаевтың батареясының аты аңызға айналған ЗИС-3 зеңбірегі. Ол зеңбіректен өзі атуы екіталай, өйткені ол бүкіл батареяны басқарған және батарея «жұлдызды» болған, себебі Қайырбаев және екі командирлер - Тверьден Горшков және Тверь облысынан Сазонов Кеңес Одағының батырлары болған. Бірақ олардың бәрі бағынатын полк командирі мұндай атаққа ие болмады. Зеңбірек майданға 1944 жылдың ақпан айында келді, соғыс алаңдарынан 2200 шақырымнан астам қашықтықты жүріп өтті және 1193 рет оқ атты. 1992 жылы оны Вильнюстен Павлодарға алып келді.
Теміржол вагоны сәл шетте тұр. Зерттеушілердің айтуынша, оның дөңгелектері мен төменгі бөлігі революцияға дейін шығарылған, бірақ жоғарғы қаптама шамамен бертінде жасалған, бірақ Ұлы Отан соғысы жылдарындағы бейнесін дәл келтірген. .
Танкке қарсы тосқауыл - әскери инженер, генерал-майор Михаил Гориккердің өнертабысы. Олар еркін орналастырылған және әскерлеріміздің жаудың танктерімен күресте қолданғаны туралы түсінік береді.
Әскери даңқ мұражайы 1926 жылы эстон инженері Ломбактың жобасы бойынша Павлодар теміржол вокзалының күту залын салған жерде тұр. Ол бір қабатты еді, бірақ әдемі сегіз бұрышты мұнарасы болған. Кейінірек жолаушылар ағынының аздығынан станцияға қажеттілік төмендеді, кейін олар басқа станция салуды жоспарлады. Ал бұл ғимаратта №108 теміржол мектебі, одан кейін № 188 мектеп - интернаты орналасты. Бұл мектептің жанында станцияның өзі болды (мұнда қазір де теміржол жақын жерде, пойыздар жүреді), ол жерден сарбаздар майданға кетті. Мектептің өзі кейінірек бұзылды. Мұражай ғимараты 2010 жылы салынды, оны бұрынғы станция стиліне келтірді.
Ескі көздердің айтуынша, мектеп шатырының арқалықтары бүтін болған кезде, осы жерден майданға кеткен оқу орнының оқушылары мен оқытушыларының 25 фамилиясы табылған. Олардың ешқайсысы соғыстан оралмады. Есімдері сол саябақта орнатылған қара мемориалдық тақтаға жазылған. Кейін жауынгерлердің деректер базасынан осы мектепті бітірген павлодарлық майдангер туралы мәліметтер табылды. Оның тегін сол жерге алфавиттік тәртіпке қарамай соңына қосып жазды. Енді олардың саны - 26! Жанында «Еске алу» монументі – сарбаздың мүсіні орналасқан.
Қалай баруға болады? Саябақта орналасқан мұражайдың мекен-жайы: Бейбітшілік көшесі, 40/1 үй. Вокзалдан бұл жерге 003,115 және 153 маршруттары, 6,10,16 және 22 автобустар жүреді. Маңынан № 4, 6 және 13 трамвайлар өтеді.
Антон Сергеев
Фото авторы Александра Боярчук