Өскемен 1720 жылы құрылған. Алайда қаладағы тас ғимараттар салыстырмалы түрде кейінірек - 20 ғасырдың басында салына бастады. Алғашқы үлкен үйлерді бай саудагерлер, алтын өндірушілер және шенеуніктер салған. Көптеген үйлер осы күнге дейін жеткен жоқ, бірақ әлі де көруге болатын нәрсе қалды. Көптеген ғимараттар әлі күнге дейін туристерді қызықтыратын құпияларды сақтаған.
Бірнеше ғасырлар бойы Өскемен орталығының орны өзгермеді. Ол әлі күнге Жастар саябағы ауданында орналасқан. «Сәуле» маңдайша жазуы бар дүкен бұрын көпес Семеновқа тиесілі болатын. Байбатша сәулетшілерден күрделірек үй салуды сұрады. Өтініш орындалды, бірақ көп ұзамай үйдің екінші қабаты өртенді. Көпес Кеңес өкіметін жек көрді, ал үйдің жертөлесінде алғашқы қызыл гвардияшыларды азаптап, өлтірген. Қазір бұл жерде дүкен орналасқан.
Қарама-қарсы көшеде Костюрин шеберханалары орналасқан. Орест Костюрин саяси жер аударылған адам еді, бұл оған темір ұстасы кәсібімен айналысуға кедергі болмады. Белгілі болғандай, бұл іс оған үлкен пайда әкелді. Революционер тіпті қалалық думаның құрамына кірді және қаланы дамыту үшін көп жұмыс жасады.
Костюрин жобаларының бірі - Халық үйі. Бастапқыда ғимаратта кітапхана, кейінірек Жамбыл атындағы театр орналасты. Өткен ғасырда мұнда революцияға дейінгі кәмпиттер және патша монеталары табылды.
Халық үйіне бұрынғы бастауыш училище іргелес. Қазір онда этнографиялық мұражай орналасқан. Кеңес өкіметінің заманында мұнда белгілі жазушы Александр Волков сабақ берді. Оның «Изумруд қаласының сиқыршысы» кітабы кейіннен түрлі ел балаларының арасында танымал болды.
Қаладағы алғашқы «Эхо» кинотеатрының ғимараты шамамен бастапқы күйіндей сақталды. Қала тұрғындары синематографты жақсы көрді, репертуарды мұқият қадағалап, үнсіз фильмдерге қуана барды.
«Эхо» кинотеатрының көптеген келушілері Мариин мектебінің қыздары болғаны сөзсіз. Ол 1904 жылы ашылды. Қыздар бастауыш сынып мұғалімдері мамандығына оқыды. Өкінішке орай, ғимараттың сәулеттік келбеті бұрыннан бұзылған. Кеңес заманында ол сылақпен жабылып, көптеген ерекше сәндік бөлшектерді жойды.
Ескі ғимараттардың бір бөлігі мүлдем бұзылды. Бұл сауда қатарларымен байланысты. Биліктің уақытында ес жиып, сәулетшілерге ескі сызбаларға сәйкес үй-жайлардың келбетін қалпына келтіруді тапсырғаны қуантады.
Дәл осы жерде көне Өскеменнің атмосферасын сезінуге болады. Бұл көшелер өте жайлы және көбіне жартылай бос. Сіз Өскемен қаласының орталығына тап болсаңыз, онда ата-бабалар дәуіріне, көліктер ойда жоқ кезде және екі дөңгелекті арбалар уақытына ауысқандай боласыз.