Мысалы, Баянауыл ауданы Майқайың кентінің маңында сіз әдемі, ашық-қызғылт сары құм карьерін, аппақ кварцты алаңқайды және күн сәулесінде құбылатын хрустальді, аспан түстес көгілдір кен орнын, ал Екібастұз қаласына жақын жерде – бербериттер, опалдар және малахиттер сияқты минералдардың топталуын, сондай – ақ криноидеяның теңіз лалагүлдері, иықты брахиоподтар, мұхитта өсіп-өнген және мекендеген трилобиттер басылған немесе қазылған әктас қабаттары бар қарапайым арықты көре аласыз, олар бір кездері осы үлкен кеңістікті қамтыған.
Павлодардан Майқайың ауылына қарай жол бойында, оған жақын жерде, даланың дәл ортасында құм карьері орналасқан. Негізінде, таңқаларлық ештеңе жоқ. Бірақ! Аяқ астындағы құм түсі мен қасиеттерімен таң қалдырады. Бұл темір оксидтерімен қаныққан өте жарқын, әдемі масса, сондықтан олар мұндай құм құрылыста жасалған құрылымдардың беріктігі үшін өте жоғары бағаланатын көрінеді.
Егер Майқайыңға одан да жақындай түссеңіз, онда оңға, тас жолдан 500-800 метр қашықтықта әдемі мөлдір хрустальдары бар алаңқайлар кездеседі. Бұл хрусталь ыдыс емес, біздің нағыз отандық хрусталь. Мұнда кварц деп аталатын минералдың әдемі ақ бөліктері кездеседі.
Шет жаққа бұрылсақ, Жыланды шатқалына түсеміз. Дәлірек айтқанда, кішкентай тау және оның баурайында орналасқан көгілдір кен орны осылай аталады. Бұл сәндік тас ретінде қолданылатын ашық көк минерал. Мамандардың айтуынша, қазірдің өзінде кен орнының 70 пайызға жуығы өндірілген. Дегенмен, тастың кішкентай кристалдарын әлі де саз балшықтан табуға болады, бірақ сонда да...
Енді ұлы мәртебелі Екібастұз қаласына жақындасақ. Бұл жерлерде жер бетінде минералдардың ұзын "жіптері" бар, геологтар Ангренсор никеленос массиві деп атаған кен орны бар. Мұнда сирек кездесетін минералдарды көруге болады, тіпті маған кейбір атаулары ұнайды. Тыңдаңыз! О-пал. Бер-бе-рит. Халцедон!!! Айтпақшы, берберит қоңыр тегіс тас, қалған екеуіне қарағанда оны табу оңайырақ. Бірақ бәрінің өзіндік ерекшеліктері бар.
Енді кеншілер қаласының шетінде - Теміржол вокзалы орналасқан жаққа қарай бет бұрсақ. Мұнда біреу белгілі бір мақсатта бер жарым метр тереңдікте ұзын траншеялар қазған: олардың қабырғалары көне әктаспен жабылған. Қолыңызға бір бөлігін алсаңыз, ежелгі гүлдің немесе теңіз жануарларының қабығының ізін көресіз. Мұнда сіз тасқа айналған брахиоподты, мұхитта өмір сүрген брахиоподты немесе жойылып кеткен теңіз бунақаяқтысы – трилобитті кездестіре аласыз. Олардың барлығы 200 миллион жыл бұрын, бұл кең кеңістіктер паратетис деп те аталған Тетис мұхитын жауып тұрған кезде өмір сүрген.
Осы сұлулықтың барлығы өз көрермендерін, туристерді күтуде. Бірақ тек эстетикалық ләззат алу үшін, саяхатшылардың барлығы мұның бәрін көре алуы үшін. Әр келуші қалтасына тастар мен қазбаларды сүйреп алып кетуі үшін емес. Оларды бұл жерден алып кетпеген дұрыс. Олар Ә.Қастеев атындағы мұражайдағы картиналар тәрізді болып қалсын: келіңіз, көріңіз, таңданыңыз, бутербродпен бірге шәй ішіп, үйге қайтыңыз!
Антон Сергеев
Фото автордікі